مقدمه: مواجهه علم و دین بر سر نظریه تکامل

در دنیای امروز، موضوع رابطه علم و دین یکی از مهم‌ترین و پربحث‌ترین عرصه‌های مطالعات میان‌رشته‌ای است. در همین راستا، مؤسسه دین‌پژوهی با هدف تعمیق فهم دینی از مسائل علمی و بررسی چالش‌های نظری، سلسله نشست‌هایی با عنوان «چالش‌های نظریه تکامل در برابر نگاه دینی» را برگزار می‌کند. این نشست‌ها با حضور اساتید برجسته، پژوهشگران حوزه دین، فلسفه، زیست‌شناسی و علاقه‌مندان به مسائل نوپدید علمی و الهیاتی، بستری برای گفت‌وگوی نقادانه و عالمانه میان دو قلمرو علم و دین فراهم می‌آورند.

دومین نشست: واکاوی نظریه تکامل در ترازوی نقد دینی

دومین نشست از این سلسله برنامه‌ها، در تاریخ [در انتظار اعلام رسمی] با محوریت بررسی «چالش‌های نظریه تکامل در برابر نگاه دینی» برگزار شد. در این جلسه، دکتر مرتضی پیرو جعفری، استاد زیست‌شناسی و پژوهشگر شناخته‌شده در حوزه مطالعات علم و دین، به‌عنوان سخنران اصلی حضور یافت.

وی در ارائه‌ای تحلیلی و مستند، به بررسی ابعاد مختلف نظریه داروینی پرداخت و آن را از منظر هم‌خوانی با آموزه‌های دینی مورد نقد و بررسی قرار داد.

محورهای کلیدی سخنرانی:

🔬 مروری علمی بر نظریه تکامل
توضیح مبانی نظریه داروینی، سازوکار انتخاب طبیعی، جهش ژنتیکی و مکانیسم‌های زیستی مؤثر در تحول گونه‌ها.

🔍 نقد علمی بر نظریه تکامل
بررسی نقاط ضعف، چالش‌های تجربی، محدودیت‌های تبیینی و خلأهای موجود در شواهد زیست‌شناسی تکاملی.

📜 تقابل مفهومی با آموزه‌های دینی
تحلیل تضادها و ناسازگاری‌های محتوایی میان نظریه تکامل و روایت‌های قرآنی و حدیثی از خلقت انسان.

🔗 پیشنهادهای هم‌گرایانه
ارائه مدل‌هایی برای تلفیق یا هم‌زیستی نظری میان نگاه علمی و دینی، بدون خدشه به چارچوب‌های معرفتی هر دو حوزه.

گفت‌وگوی علمی و نقدهای حاضران

پس از ارائه علمی و جذاب دکتر پیرو جعفری، فضای جلسه به بحث و گفت‌وگوی آزاد میان حاضران اختصاص یافت. دانشجویان، اساتید و فعالان حوزه علم و دین، سؤالات و نقدهای خود را مطرح کردند. برخی از محورهای چالش‌برانگیز این بخش عبارت بودند از:

• اعتبار نظریه تکامل: آیا شواهد تجربی موجود، توان پشتیبانی قطعی از این نظریه را دارند؟

• سازگاری با آیات قرآنی: چگونه می‌توان مفهوم «خلقت خاص انسان» در قرآن را با نظریه «اشتقاق گونه‌ها» تطبیق داد؟

• نقش فرهنگی و ایدئولوژیک نظریه تکامل: آیا این نظریه صرفاً یک مدل علمی است یا حامل بار فلسفی و جهان‌بینی خاصی نیز هست؟

دستاوردهای نشست دوم

✅ افزایش آگاهی عمومی درباره ابعاد علمی، فلسفی و دینی نظریه تکامل
✅ روشن‌سازی نقاط افتراق و اشتراک میان دیدگاه‌های علمی و الهیاتی
✅ تشویق به گفتمان بینارشته‌ای برای کاهش سوء‌برداشت‌ها در فضای علمی و دینی

برنامه‌های پیش‌رو

مؤسسه دین‌پژوهی اعلام کرد که این سلسله نشست‌ها در آینده نیز ادامه خواهد داشت و موضوعات متنوعی از جمله:

• تکامل و اخلاق: بررسی تأثیر نظریه تکامل بر مبانی اخلاق دینی

• هوش مصنوعی و چالش‌های الهیاتی نوین

• نسبت علم و دین در جوامع مدرن