| تالیف:اروین شرودینگر و سایرین |  ترجمه:محمد نبی سربلوکی  |  ناشر:کتاب ماد

کتاب “حیات چیست؟” اثر اروین شرودینگرو سایر فیزیکدانان حاصل کوشش دکتر محمدنبی سربلوکی در جمع‌آوری و ترجمه سخنرانی‌های دانشمندان برجسته از جمله شرودینگر است. فصل اول این کتاب به ترجمه کتاب خود شرودینگر یعنی «حیات چیست» اختصاص دارد که در سال ۱۹۴۴ منتشر شده است. این کتاب بر اساس سلسله سخنرانی‌های شرودینگر در شهر دوبلین در سال ۱۹۴۳ نوشته شده است.

در این کتاب، شرودینگر به بررسی ماهیت حیات از دیدگاه فیزیکی می‌پردازد. او از فیزیک کوانتومی برای توضیح برخی از ویژگی‌های کلیدی موجودات زنده، مانند وراثت و متابولیسم، استفاده می‌کند.

“حیات چیست؟” به دلیل ارائه دیدگاهی بدیع و نوآورانه در مورد ماهیت حیات، اثری بسیار مهم تلقی می‌شود. شرودینگر با استفاده از فیزیک کوانتومی برای توضیح پدیده‌های زیستی، مرزهای بین فیزیک و زیست‌شناسی را از بین برد. دیدگاه‌های او به تحریک بحث‌های جدید در مورد منشا حیات و ماهیت علم کمک کرده است. برخی از منتقدان استدلال می‌کنند که شرودینگر در این کتاب بیش از حد به فیزیک تکیه کرده و از سایر رشته‌های مرتبط با زیست‌شناسی مانند شیمی و زیست‌شناسی مولکولی غفلت کرده است.

با این وجود، «حیات چیست؟» اثری کلاسیک در فلسفه علم و زیست‌شناسی باقی مانده است و همچنان الهام‌بخش دانشمندان و فیلسوفان در تلاش برای درک پیچیدگی‌های حیات است.

سایر سخنرانی‌های مهم این کتاب از استفن جی. گلد، فرد دایامند، مایکل مورفی و سایر اندیشمندان این حوزه پیرامون حیات است.

| تالیف:مایکل دنتون |  ترجمه:اعظم خرام/ ترجمه دیگر زینب خدایی | ناشر:پارسیک

مایکل دِنتون یکی از منتقدان سرسخت نظریه تکامل تدریجی است. او در این کتاب به مشکلات ساختاری و تئوریک نظریه تکامل اشاره میکند که قابلیت تبیینی کافی برای  چگونگی پیدایش تنوع زیستی و نیز چگونگی پیدایش حیات را ندارد. دنتون به طور مفصل به نقاط ضعف و تناقضات موجود در تئوری تکامل داروینی می پردازد و شواهدی را ارائه می دهد که به نظر او با این تئوری مغایرت دارند. این کتاب سوالات مهمی را در مورد مکانیسم‌های تکامل، منشاء حیات و نقش انتخاب طبیعی مطرح می‌کند که به نظر نویسنده، نیاز به بررسی و تحقیقات بیشتر دارند.

مایکل بهی(که پیشتر در نبراس معرفی شده است) در وصف این کتاب میگوید: داروینیسم اغلب نقدهای برنده را با به تعویق­ انداختن و موکول کردن به آینده، منحرف می‌کند. می‌گویند علم تا ده یا بیست سال دیگر به طور حتم نشان خواهد داد نظریه  آن‌ها صحیح است. اکنون، مایکل دنتون سی سال پس از انتشار کتاب پیشگامش، «تکامل، نظریه‌ای همچنان در بحران»، این فریب را برملا می‌کند. بنابر ادعای نویسنده کتاب داروینیسم نه تنها بر چالش‌هایش تفوق نیافته؛ بلکه مشکلات جدی تازه و حجم انتقاداتی را که علیه این نظریه مطرح می‌شود را بسیار افزایش داده است.

دنتون در سال 1969 مدرک پزشکی را از دانشگاه بریستول و دکترای بیوشیمی را از کینگز کالج لندن در سال 1974 دریافت کرد. او از سال 1990 تا 2005 پژوهشگر ارشد گروه بیوشیمی در دانشگاه اوتاگو، داندین، نیوزیلند بود.

|  تالیف:پل نرس |  ترجمه:آرمان نیسی (مترجم های دیگر برای این اثر: کاوه فیض اللهی) |  ناشر: مازیار

نویسنده‌ی برنده‌ی جایزه‌ی نوبل پزشکی، یکی از بی‌شمار افرادی است که به‌دنبال پاسخ معمای حیات رفته است. او از منظر پنج مفهوم بزرگ زیست‌شناسی یعنی سلول، ژن، تکامل، شیمی و اطلاعات به جواب این پرسش مهم بشریت می‌پردازد.

پل نرس در کتاب حیات چیست (What is Life)، پنج مفهوم بزرگ زیست‌شناسی را معرفی می‌کند. او از همان ابتدا با سلول شروع می‌کند و توضیح می‌دهد که دانشمندان چگونه سلول -این کوچک‌ترین جزء زیست‌شناسی- را کشف کردند. در مرحله‌ی بعد،‌ به تاریخچه‌ی کشف ژن پرداخته می‌شود و اینکه ژن چگونه می‌تواند زندگی را بسازد و اطلاعات را در خود ذخیره کند. سومین موضوعی که در کتاب بحث می‌شود، تکامل و انتخاب طبیعی است. در فصل چهارم پل نرس شما را به سفری در اعماق سلول و واکنش‌های شیمیایی داخل آن می‌برد. در فصل پایانی نیز به ضرورت جمع‌آوری و تجزیه‌وتحلیل اطلاعات در سطح سلولی اشاره می‌شود.

تعریف حیات پرسشی کهن اما همچنان بی‌پاسخ است. گویی پدیده‌ای تعریف‌گریز است که به هیچ تعریفی بر پایهٔ شروط لازم و کافی تن نمی‌دهد و از هر تلاشی در این جهت با رو کردن استثنایی می‌گریزد. دنیای زنده به‌مراتب پیچیده‌تر از آن است که بتوان با یک تعریف قاطع بر پایهٔ معیارهایی محدود تکلیف تمام موارد بینابینی را روشن کرد. اما هدف پل نرس در این کتاب نه تلاش برای پاسخ دادن به چیستی حیات، بلکه برشمردن پنج «ایدهٔ بزرگ» در زیست‌شناسی برای توضیح سازوکار حیات است: سلول، ژن، تکامل از راه انتخاب طبیعی، حیات به مثابه امری شیمیایی، و حیات به مثابه اطلاعات. او نتیجه می‌گیرد که موجودات زنده ماشین‌های فیزیکی، شیمیایی و اطلاعاتی با حدود مشخص هستند که تکامل می‌یابند. همچنین، بر اهمیت سلول تأکید می‌کند و آن را واحد بنیادی حیات و اتم زیست‌شناختی می‌نامد، جایی که شیمی به زیست‌شناسی تبدیل می‌شود و از رهگذر این تبدیل مهم‌ترین ویژگی موجودات زنده، یعنی رفتار هدفمند و مفهوم «خود»، پدید می‌آید.

همانطور که از عنوان این کتاب و ایدههای نویسنده بر میآید رویکرد این کتاب با همه اطلاعات مفیدی که از سلول، ژن، تکامل و اتفاقات شیمی سلول ارائه می‌کند، تقلیل‌گرایی بر پایه علم شیمی است و همچنان خلا ایده‌های فلسفی در این کتاب برای پاسخ به پرسش‌های باز در ساحت فلسفه زیست وجود دارد.

عنوان: حیات چیست؟ |  تالیف:ادی پراس |  ترجمه:رامین رامبد |  ناشر:مازیار

پروفسور ادی پراس (Addy Pross) نویسنده و پژوهش‌گر شاخه‌ی «شیمی سیستم‌ها»، در کتاب خود یعنی حیات چیست؟ (What is Life?: How Chemistry Becomes Biology)  همانند بسیاری از دانشمندان حوزه علوم زیستی به این پرسش از ساحت شیمی زیستی می‌پردازد:چگونه شیمی این مولکول‌ها، آن‌ها را به سمت حیاتی زنده هدایت می‌کند یا به عبارتی شیمی چگونه می‌شود زیست‌شناسی؟

ادی پراس که خود از بنیان‌گذاران شاخه‌ی علمی شیمی سیستم‌هاست در کتاب حیات چیست؟ کلید تازه‌ای برای حل این معما به دست مخاطب می‌دهد. تحولات در شاخه‌ی نوظهور «شیمی سیستم‌ها» نشان می‌دهد که چگونه نوع متفاوتی از «پایداری» در بین مولکول‌های در حال تکثیر وجود دارد و همین پایداری است که منجر به گرایش به سیستم‌های شیمیایی می‌شود.

 نویسنده سعی دارد زیست‌شناختی حیات را با نگاهی عمیق‌تر، و از زاویه‌ی علم شیمی بررسی می‌کند. به بیان کلی و ساده، کل داستان حیات، از گسترش مولکول‌های اولیه تا رسیدن به حیات پیچیده، یک فرآیند پیوسته است که توسط یک زیربنا اداره می‌شود و هدف کتاب حیات چیست؟ آن است که این زیربنا را به‌طور دقیق و شفاف و با زبانی ملموس و گویا، برای مخاطبان خود شرح دهد. این کتاب اولین‌بار در سال 2012 منتشر شد .

این کتاب همانند کتاب‌هایی با رویکرد طبیعت‌گرایی روش‌شناختی و تکیه بر تقلیل‌گرایی تلاش دارد ساحت پیچیده زیستی را با تبیین‌های علم شیمی رمز گشایی کند و با همین دیدگاه فرایند شیمی پیش‌سلولی را به تکامل تدریجی پیوند دهد. اما نکات قابل توجهی دارد که می‌تواند به درک کل‌نگر نسبت به پیدایش حیات کمک نماید. به تعبیر پراس در مقدمه کتاب، علم شیمی به مثابه پلی میان فیزیک و زیست‌شناسی فرایند پیدایش حیات از جهان بی‌جان را می‌تواند تبیینی مادی‌انگارانه کند و این راز ناگشوده حیات را با «شیمی سیستم‌ها» حل نماید!

|  نویسنده: جمعی از نویسندگان | مترجم: زینب خدایی |  ناشر: پارسیک

عنوان حیات و حیات هوشمند، هشتمین جلد از «مجموعه ما و جهان» است که مقالاتی از چهار اندیشمند برجسته این حوزه  یعنی پل دیویس، لری ویتام، کریستین دو دوو و فرد هویل پیرامون مسئله حیات است. این کتاب در دو شماره پیشین «نبراس» معرفی شده است.

|  نویسنده: فریتیوف کاپرا |  مترجم: بیژن دوستی  |  ناشر: انتشارات شما

تاربافت حیات یکی از کتاب های بدیع و قابل توجه برای حوزه علم و دین تالیف فریتجوف کاپرا با نگاهی خاص که مبتنی بر تئوری سیستم ها است تلاش دارد دریچه ای تازه برای حل معمای چیستی حیات ارائه کند. چالش این کتاب منسجم کردن و پاسخ دادن به پرسشهایی چون: «حیات چگونه از میان توده ای از مولکول ها اتفاقی سر بر میآورد؟ رابطه بین ذهن و جسم چیست؟ آگاهی چیست؟» است

کتاب «تاربافت حیات» اثر فریتیوف کاپرا، فیزیکدان و فیلسوف علم اتریشی-آمریکایی، به بررسی ماهیت حیات از دیدگاه علمی نوین می‌پردازد. کاپرا با تلفیق یافته‌های جدید در رشته‌های مختلف علمی مانند فیزیک، شیمی، زیست‌شناسی، علوم اعصاب و روانشناسی، تصویری جامع از حیات به عنوان یک سیستم پیچیده و پویا ارائه می‌دهد.

در این کتاب، کاپرا از دیدگاه تقلیل‌گرایی که حیات را صرفاً مجموعه‌ای از فرآیندهای فیزیکی و شیمیایی می‌داند، عبور می‌کند و بر ماهیت سیستمی و شبکه‌ای حیات تأکید می‌کند. او با معرفی مفاهیمی مانند خودسازماندهی، خودتنظیمی و ناپایداری، نشان می‌دهد که چگونه موجودات زنده می‌توانند از طریق تعامل با محیط خود، نظم و انسجام خود را حفظ کرده و تکامل یابند.

کاپرا همچنین به بررسی ارتباط بین علم و معنویت در زمینه حیات می‌پردازد. او معتقد است که درک علمی نوین از حیات، می‌تواند دیدگاه‌های جدیدی در مورد ماهیت آگاهی، ذهن و معنویت ارائه دهد.

کتاب «تاربافت حیات» از زمان انتشار خود در سال 1996، مورد استقبال گسترده منتقدان و خوانندگان قرار گرفته است. این کتاب به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار در زمینه فلسفه علم و زیست‌شناسی شناخته می‌شود و به زبان‌های مختلف ترجمه شده است. برخی از منتقدان از رویکرد جامع و بین‌رشته‌ای کاپرا در این کتاب تمجید کرده‌اند. برخی دیگر نیز به دلیل تأکید کاپرا بر ماهیت سیستمی و شبکه‌ای حیات، این کتاب را اثری ارزشمند دانسته‌اند.

مولف: Andreas Losch |  ناشر: University, 2017 Cambridge  |

این کتاب که شامل مجموعه مقالاتی پیرامون مسئله حیات است با رویکرد بین‌رشته‌ای، به بررسی حیات، هوش و موارد دیگر در پرتو زیست‌شناسی معاصر و زمینه‌های وسیع‌تر زیست‌ستاره‌شناسی و کیهان‌شناسی می‌پردازد. همچنین پیامدهای چالش‌برانگیز کشف احتمالی حیات فرازمینی در آینده را برای علم و الهیات بررسی می‌کند.

مقالات این مجموعه در سه حوزه علم، فلسفه و الهیات دسته بندی شده اند. در واقع مقالات این کتاب منتخبی از مقالاتی است که در کنفرانسی تحت همین عنوان در سال 2015 در برن سوئیس برگزار شد.

عناوین جذابی در این مجموعه به چشم می‌خورد که دو مقاله منتخب از مجموعه مقالات این کتاب در همین شماره  از نشریه نبراس تقدیم خوانندگان محترم شده است.

| نویسنده: آ. ای. اوپارین |  مترجم: هاشم بنی طرفی/ ترجمه دیگر این اثر از نورالدین فرهیخته |  ناشر: شرکت سهامی کتاب های جیبی

کتاب اوپارین مفاهیم مکانیکی و دیالکتیکی حیات را تشریح می‌کرد.

او در این کتاب مسئله منشا حیات را با ماهیت حیات در هم می‌آمیزد و آن را به تکامل داروینی پیوند می‌دهد.  اوپارین در کتابش ادعا  دارد که «آن‌چه را امروز نمی‌دانیم، فردا خواهیم دانست». نگاه او همانند بسیاری از نظریه پردازان در این حوزه فیزیکالیستی است. این کتاب یکی از کتاب‌های مهم برای جریان‌های چپ‌گرا بوده و برخی او را طرفدار سوسیالیسم و منتقد نظام سرمایه‌داری می‌دانند.

|  مولف: جاناتان لونین |  مترجم: خشایار بهاری |  ناشر: فرزان روز

مولف کتاب بر تمرکز به شرایط خاص زمین، به مولفه‌های دخیل در پیدایش حیات روی زمین می‌پردازد و از منظر زمین‌شناختی جغرافیای قابل زیست حیات را مورد واکاوی قرار می‌دهد و از این منظر نیم‌نگاهی به سایر سیارات منظومه شمسی نسبت به قابلیت زیست پذیر بودن آنها دارد.

عنوان: LIFE ITSELF: A Comprehensive Inquiry Into the Nature, Origin, and Fabrication of Life  مولف: ROBERT ROSEN  | ناشر: University Press Group, 2005 |  ناشر: فرزان روز

کتاب «خودِ حیات» اثر رابرت روزن، زیست‌شناس نظری، اثری پیشگامانه در زمینه‌ی بررسی ماهیت، منشا و ساختار حیات است. این کتاب که در سال ۱۹۹۱ منتشر شد، به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار در فلسفه علم و زیست‌شناسی شناخته می‌شود و البته تحت تاثیر کتاب حیات چیست شرودینگر نوشته شده است.

روزن در این کتاب استدلال می‌کند که رویکرد سنتی تجزیه سیستم‌های پیچیده به اجزای تشکیل‌دهنده‌ی آن‌ها، که به عنوان “تقلیل‌گرایی” شناخته می‌شود، در درک حیات ناکافی است. او معتقد است که حیات یک پدیده نوخاسته (نوخاسته‌گرایی در شماره‌های آتی نبراس بحث خواهد شد) است که خواص آن از مجموع اجزای آن قابل استنباط نیست.

قرن‌ها تصور بر این بود که تنها رویکرد علمی به پرسش «حیات چیست؟» این است که از رویکرد تقلیل گرایی و شکافتن تا سر حد اجزاء تشکیل‌دهنده موجود باید استفاده کرد. رویکردهای کلاسیک در علم که به‌شدت از مکانیک نیوتنی نیز وام می‌گیرند، بر فرآیند تقلیل‌گرایی استوار هستند. تفکر بر این بود که اگر سیستمی پیچیده و درهم‌تنیده (مانند ارگانیسم) را جدا کنیم، اجزاء آن را مطالعه کنیم و سپس سیستم را بازسازی کنیم، می‌توانیم بهتر درباره‌ی کل آن بیاموزیم و بدین ترتیب به درکی از کل دست یابیم.

روزن استدلال می‌کند که تقلیل‌گرایی در زیست‌شناسی کارایی ندارد و پیچیدگی ارگانیسم‌ها را نادیده می‌گیرد.«خودِ حیات»، اثری برجسته، نشان‌دهنده‌ی سفر علمی و فکری است که روزن را به زیر سؤال بردن تقلیل‌گرایی و توسعه رویکردهای علمی جدید برای درک ماهیت حیات سوق داد. در نهایت، روزن پاسخی به پرسش اولیه درباره‌ی پایه‌ی علّی حیات در ارگانیسم‌ها ارائه می‌دهد. او تأکید می‌کند که کنار گذاشتن الگوی مکانیکی و تقلیل‌گرا به معنای رها کردن علم نیست. در عوض، روزن الگوی جایگزینی برای علم ارائه می‌دهد که تأثیرات رابطه‌ای سازمان‌یافتگی در سیستم‌های طبیعی را در نظر می‌گیرد و بر مبنای ماده‌ی سازمان‌یافته به‌جای تنها ماده‌ی ذرات بنا شده است.

روزن با نقد تقلیل‌گرایی و تأکید بر اهمیت سازمان و اطلاعات، چالشی اساسی برای دیدگاه‌های سنتی در مورد حیات ارائه می‌دهد. دیدگاه‌های او به تحریک بحث‌های جدید در مورد منشا حیات و ماهیت علم کمک کرده است.