چکیده
گرچه وجود خداوند، در تعابیر دینی امری فطری تلقی شده است؛ لیکن در دنیای امروز و با تبلیغات سوء و تلاش‌های فیلسوفان و دانشمندان خداناباور، ذهن افراد مشوش و سردرگم شده و این واقعیت برای آنان دچار پیچیدگی شده است. ازاین‌رو همان‌طور که تلاش برای ارائه دلیل در جهت شناساندن خداوند برای دوست‌داران حقیقت ضرورت دارد، پاسخ به شبهات و به‌عبارتی دفاع از باورمندی در برابر چالش‌هایی که در قبال ایمان به خدا ایجاد می‌شود نیز ضروری می‌نماید. در این مجال، به یکی دیگر از تلاش‌های صورت گرفته از جانب جبهه‌ی مخالف خداباوری می‌پردازیم. گفته می‌شود وجود اندام‌های بی‌وظیفه در بدن انسان، با اعتقاد به خدای آفریننده‌ی حکیمی که ادعا می‌شود فعل و خلقتش عبث و بیهوده نیست، سازگاری ندارد. در این نوشتار به این شبهه پاسخ داده می‌شود.
کلیدواژه‌ها
اندام‌های وستیجیال، اندام‌های بی‌وظیفه، خداباوری، دندان عقل، موهای بدن.
مقدمه
در شماره‌ی قبل، این شبهه به‌تفصیل بیشتری توضیح داده شد و یک ایراد مهم از منظر فلسفه‌ی علمی، به همراه توضیح کارکرد برخی از اندام‌های موهوم به اندام‌های بی‌وظیفه، از منظر خواننده محترم گذشت.
حاصل شبهه این بود که از منظر فردی که به خدای ادیان باور دارد، خالق جهان حکیم می‌باشد و کار لغو از وی صادر نمی‌شود، درحالی‌که اگر خلقت جهان را فعل او بدانیم، در خلقت او مواردی امور بیهوده و عبث مشاهده شده است که نباید وجود می‌داشت.
در توضیح این ایراد گفته‌اند که اندام‌هایی در بدن انسان وجود دارد که از نظر علمی کارکردی برای آن یافت نشده است و همین‌ها موارد نقضی است که به وجود خالق حکیم وارد شده است. در نتیجه حکمت خالق زیر سؤال می‌رود و چون خدای غیر حکیم وجود ندارد بنابراین خالقی برای جهان در میان نمی‌باشد؛ و نتیجتاً شکل‌گیری جهان هستی و جزئیات آن همگی از مسیر فرگشت صورت پذیرفته و این اندام‌های بی‌وظیفه در واقع از نیای سابق به ارث موجودات کنونی و همچنین انسان‌ها درآمده است و کارکرد سابق خود را از دست داده است.
پاسخی که در شماره‌ی قبل داده شده بود از دو جهت بود؛ اول اینکه علم، هم در روش اثبات و هم در دایره کشفیات خود بسیار محدود است. از طرف دیگر کارکرد حیات‌بخش برخی اندام‌هایی که ادعا می‌شده بی‌وظیفه هستند نیز به‌طور اجمال تبیین شد.
بر آن پاسخ‌ها این نکته را اضافه کنید که مکشوف نبودن فایده‌ی امور، به‌معنی ناکارآمد بودن آن نیست. حتی فرض کنیم یک اندام در حال حاضر کاملاً بی‌وظیفه و به‌تعبیر تکامل‌گرایان اندام وستیجیال باشد، ولی ممکن است ناکارآمدی کنونی آن، به‌خاطر تغییرات سبک زندگی انسان‌ها در طول تاریخ بوده باشد! این ادعای قابل توجهی هست؛ چراکه وقتی می‌بینیم در سایر موجوداتی که مثل انسان تغییرات و تحولاتی در طبیعت و سبک زندگی ایجاد نکرده‌اند، این اندام کارایی‌های مخصوص به خودش را دارد؛ به‌احتمال قوی این اندام در انسان هم در ادوار گذشته دارای کارکردی بوده است. مثلاً در دورانی که انسان هنوز آتش را کشف نکرده بود و خام‌خوار بود یا… برخی از اندام‌هایی که الآن کارایی ویژه خود را نشان نمی‌دهند مانند آپاندیس، چه‌بسا دارای فایده حیاتی بوده باشد، پس ناکارآمدی ممکن است به‌خاطر تغییرات سبک زندگی باشد نه به‌خاطر تغییر گونه‌ای.
اساساً معلوم نیست که تکامل‌گرایان برچه اساسی این اندام‌ها را بی‌وظیفه دانسته‌اند! به‌طور مثال؛ آیا از نظر آن‌ها نوک سینه مردان در نیای قدیم کارکردی همچون زنان داشته و برای شیر دادن از آن استفاده می‌شده و اکنون آن کارایی خود را از دست داده است؟ به‌عبارتی آیا از نظر ایشان نیای مذکر ما کارکرد شیردهی داشته‌اند و انسان‌های مذکر کنونی این کارایی را ندارند؟! این نوع نگاه واقعاً سخیف و خنده‌آور است. پس باید به ما پاسخ دهند منظورشان از وستیجیالی دانستن این اندام‌ها چیست؟ چه کارایی در سابق داشته که اکنون آن را از دست داده است؟ به‌نظر می‌رسد چنین نیست (Robert H. Franks, P5). افزون بر این مطلب، آنچه از سوی ناباوران بسیار تکرار می‌شود این است که دلیل بی‌وظیفه بودن این اندام این است که مثلاً فلان عضو را هم از بین ببریم هیچ اتفاق خاصی نمی‌افتد! در مقابل از ایشان سؤال می‌نمائیم: اگر یک انگشت انسان را قطع کنیم، آیا انسان می‌میرد و نمی‌تواند به زندگی خود ادامه دهد؟! پنج انگشت یک دست چطور؟ همه انگشتان چطور؟ یک دست چطور؟ آیا پاهای انسان را قطع کنیم انسان حتماً می‌میرد؟! آیا از نظر ایشان دست و پا و انگشت‌های انسان هم اندامی بی‌وظیفه هستند؟ بلی! قطع اندام‌هایی نظیر آپاندیس و دندان عقل و … گرچه باعث نابودی انسان نمی‌شود؛ ولی ممکن است با از میان برداشتن آن‌ها قابلیت‌های خاص و مهمی از میان برود که خود فرد هم آن را احساس نکند!
کارایی برخی از اندام‌های وستیجیال
در شماره‌ی قبل، مواردی از این اندام‌ها مورد بررسی قرار گرفت تا نشان داده شود آن‌طور که ادعا شده است این اندام‌ها بدون وظیفه و بدون کارایی نبوده و بلکه برخی از آن‌ها کارکردهای حیاتی دارند. در این شماره نیز به‌عنوان نمونه، چند مورد دیگر ـ که تاکید بیشتری بر بی‌وظیفه بودن آن‌ها شده است ـ را ذکر می‌نمائیم:
نوک پستان مردان (Nipple)
نوک پستان در هر دو جنس زن و مرد در اکثر موارد در تقویت قوای جنسی تأثیرگذار می‌باشند و پس از تحریک، تولید برخی از هورمون‌ها را مانند پرولاکتین افزایش می‌دهند (Roy Levin and Cindy Meston 2006, 450-454). از این مسئله می‌توان نتیجه گرفت که این اندام متصل به سیستم عصبی بوده و می‌توان ادعا کرد که کارکردهای عصبی هم دارد و شاید بعدها علم بدان دست پیدا کند، چنانچه در این زمینه هم مقالاتی به نگارش درآمده است (Misery, L, Talagas, M. 2017, PP: 109–115).
دندان عقل (Wisdom tooth)
اصولاً از منظر دانشمندان، رژیم غذایی اولیه اجداد ما شامل بسیاری از گیاهان خام، آجیل‌های سفت و گوشت‌های سفت بود و دندان عقل برای آسیاب کردن این غذاها و بالتبع برای هضم مناسب ضروری بود. امروزه ظروف مدرن تهیه غذا و وسایلی نظیر آسیاب و چرخ گوشت و…، ما را از دندان عقل بی‌نیاز کرده است. در تنیجه همان‌طور که ما به این تغییرات رژیم غذایی عادت کرده‌ایم، بدن ما نیز تغییرات کوچک تکاملی را تجربه نموده است؛ مثلاً آرواره‌هایمان کوچک‌تر شده است. به همین دلیل است که بسیاری از افراد در دهان خود فضای کافی برای رشد دندان عقل ندارند.
از طرفی حتی در دنیای امروزی نیز؛ دندان‌های عقل کاملاً بلااستفاده نیستند و مانند سایر دندان‌ها در جویدن غذاها نقش‌آفرینی می‌کنند؛ و همچنین در زیباتر کردن صورت مؤثر هستند (Q. Ashton Acton PHD, Editing 2013, p 363).
موهای بدن
بسیاری از موهای زائد بدن در ریشه‌ی خود دارای غدد چربی هستند و این غدد چربی با ترشح چربی به سطح پوست از خشک شدن بیش‌ازحد پوست جلوگیری کرده و به پوست شادابی می‌بخشند (Christos C. Zouboulis MD, 2004, P: 360-366).
علاوه بر این، چربی به‌عنوان یک ضد میکروب بر روی پوست عمل می‌کند و تعداد باکتری‌های روی سطح پوست را کاهش می‌دهد. همچنین چربی‌ها دارای عمل آنتی اکسیدانی نیز هستند. (منبع پیشین).
از طرفی بر اساس پژوهش‌های دانشمندان، پایه‌ی هر مو و فیبر عصبی آن ـ که اندام پایانی مو یا hair end organ نامیده می‌شود ـ یک گیرنده‌ی لمسی است که حرکات اشیاء روی سطح بدن و تماس ابتدایی بدن را تشخیص می‌دهند (John E. Hall and Michel E. Hall,P:599-600).
یکی از فواید این گیرنده جلوگیری از آسیب به پوست است. مثلاً حضور حشره روی پوست را تشخیص می‌دهند و منجر به راندن حشره قبل گزش آن می‌شود (Johns Hopkins Medicine, 2012).
همچنین تحریک موها در حین آمیزش به تقویت قوای جنسی کمک می‌کند (به‌خصوص در جنس نر و به‌خصوص در ناحیه سینه) (Barnaby J. Dixson, Alan F. Dixson, Baoguo Li, M.J. Anderson, 2006).
موها در برخی از بیماری‌های هورمونی به‌صورت بیش از اندازه رشد می‌کنند، مثل بیماری «کوشینگ»؛ لذا حتی رشد مو نیز یک عامل تشخیصی در برخی از اختلالات هورمونی است (R J Perry, C A Findlay, M D C Donaldson, 2002).
فوائد بسیار دیگری برای موهای بدن گفته شده است که به جهت بناء بر اختصارگوئی، تنها به ذکر نمونه‌هایی از آن بسنده شد.
سخن پایانی
این‌ها برخی از نمونه‌هایی بود که تکامل‌گرایان به آن‌ها لقب اندام بی‌وظیفه داده‌اند. اندام‌های دیگری چه در بدن انسان و چه در موجودات دیگر بی‌وظیفه تلقی می‌گردد و عده‌ای از این مسئله نتیجه‌های الهیاتی گرفته و منکر خدا می‌شوند. توضیح داده شد که اگر علم هنوز موفق به کشف وظایف اصلی آن‌ها نشده است، این به‌معنای نبودن کارایی برای این اندام نمی‌باشد و ممکن است علم بعدها به کارایی آن‌ها پی ببرد. چنانچه در بسیاری از این اندام‌ها که سابقاً بی‌وظیفه تلقی می‌شده است همین اتفاق افتاده و امروزه علم به کارکردهای بعضاً حیاتی آن‌ها اعتراف نموده است. قطعاً مطالعه و پژوهش در سایر اندام‌ها، چه در بدن انسان و چه غیر انسان، این ادعا را روشن خواهد کرد که آن‌ها در عصر حاضر هم کارایی دارند و بی‌وظیفه نیستند و شاید در برخی دیگر، تغییرات سبک زندگی تأثیر داشته و نقش آن را در زندگی امروزی کم‌رنگ نموده باشد، مانند دندان عقل که تغییرات سبک زندگی و به‌کار نگرفتن فک برای جویدن مواد سخت، رفته‌رفته باعث کوچک شدن فک و ناکافی شدن فضا برای رشد دندان عقل شده است.
منابع
Robert H. Franks. Vestigial organs, An idea destructive to medical science and our health, 2014.
Roy Levin PhD and Cindy Meston PhD. Nipple/Breast Stimulation and Sexual Arousal in Young Men and Women, The Journal of Sexual Medicine, Volume 3, Issue 3, May 2006.
Misery, L. Talagas, M. Innervation of the Male Breast: Psychological and Physiological Consequences. J Mammary Gland Biol Neoplasia, (2017).
Q. Ashton Acton PHD, Issues in Aesthetic, Craniofacial, Maxillofacial, Oral, and Plastic Surgery, Editing 2013.
Christos C. Zouboulis MD, Acne and sebaceous gland function, Clinics in Dermatology,September–October 2004.
John E. Hall and Michel E. Hall, Guyton and Hall Textbook of Medical Physiology, 14TH EDITION.
Johns Hopkins Medicine, Touching a nerve: How every hair in skin feels touch and how it all gets to the brain, 2012.
Barnaby J. Dixson, Alan F. Dixson, Baoguo Li, M.J. Anderson Studies of human physique and sexual attractiveness: Sexual preferences of men and women in China, 2006
R J Perry, C A Findlay, M D C Donaldson, Cushing’s syndrome, growth impairment, and occult adrenal suppression associated with intranasal steroids, 2002.
